Patriota wszechświata. O Pawle Althamerze

Reportaż o życiu i twórczości jednego z najciekawszych i najbardziej znanych polskich artystów współczesnych.

Paweł Althamer, wybitny rzeźbiarz, zasłynął wieloma akcjami, choćby złotymi ludźmi, którzy polecieli do Brukseli, napisem 2000 ułożonym ze świateł mieszkań bloku na Bródnie czy tamtejszym Parkiem Rzeźby. To jednak zaledwie wycinek jego pracy, która od trzydziestu lat toczy się na pograniczu sztuki i działania społecznikowskiego – w swoje przedsięwzięcia artysta angażuje znajomych, rodzinę i tak zwanych zwykłych ludzi, w których zasiewa entuzjazm i gen sprawczości.

Karol Sienkiewicz, krytyk sztuki, podąża śladami Althamera, uczestniczy w jego akcjach, próbując zrekonstruować metodę pracy i zarysować artystyczny i filozoficzny horyzont jego działań. Z książki wyłania się fascynująca postać człowieka, dla którego sztuka nie ma granic, a życie jest tajemnicą współistnienia z innymi – i z Kosmosem. Znakomicie napisany reportaż biograficzno-krytyczny Sienkiewicza pojawia się w ciekawym momencie – otaczająca nas rzeczywistość przydaje pracy Althamera nowych kontekstów i znaczeń.

Wciągająca lektura nie tylko dla miłośników sztuki współczesnej, także dla tych, którzy twierdzą, że jej nie rozumieją.

Karol Sienkiewicz krytyk i historyk sztuki. Jako krytyk współpracuje z „Dwutygodnikiem” (dwutygodnik.com). Wspólnie z Kasią Redzisz opracował tom tekstów o sztuce lat 80. autorstwa Andy Rottenberg (Przeciąg, 2009) oraz wydał książkę Świadomość Neue Bieriemiennost (2012). W serii „mówi muzeum” ukazała się także jego książka Zatańczą ci, co drżeli. Polska sztuka krytyczna (2014). W 2012 roku otrzymał Nagrodę Krytyki Artystycznej im. Jerzego Stajudy. Prowadzi blog o sztuce sienkiewiczkarol.org.

W zalewie biografii, które powstają o każdym, kogo pokazano w TV, jest to dzieło nieocenione. Althamer rzeczywiście – i widać to w pracy Sienkiewicza – zasługuje na miano nie tyle animatora i autora „społecznych rzeźb” w rozumieniu Beuysa, ile człowieka wywołującego cuda, czyniącego dobro. Ze swoim dworem przypomina cadyka z tradycji żydowskiej, jak widać podskórnie w Polsce obecnej, o którym długo jeszcze będzie się opowiadać w postaci pouczeń, napomnień i historii z życia. Na razie skupieni wokół niego ludzie – przez liczne podróże na kolejne akcje artystyczne – mówią o tym doświadczeniu „Biuro podróży Althamer”, być może nieświadomi, że nie tylko biorą udział w życiu znamienitego artysty, ale i odtwarzają pewną formę wspólnoty religijnej. 

Cóż. W świeckim społeczeństwie, którego awangardą jest sztuka, to ona przejmuje na siebie sprawy ducha. Fenomen Althamera poświadcza tę zmianę. To dodaje otuchy. To wspaniałe, to wielkie. Dlatego potrzeba nam więcej cadyków, więcej artystów, więcej życia. I dlatego po tę książkę trzeba sięgnąć. 

— Wojciech Albiński, Santo subito. Recenzja książki „Patriota Wszechświata. O Pawle Althamerze” Karola Sienkiewicza, www.kulturaliberalna.pl, 2 stycznia 2018