Refleksje zza kamery. Reżyserki o kinie i formie filmowej

Książka, prezentując różnorodne głosy twórczych kobiet w kinie i podejmowaną przez nie refleksję, podkreśla ich obecność i znaczenie w historii myśli filmowej. Kolejne rozdziały poświęcone są przemyśleniom Alice Guy-Blaché, Germaine Dulac, Mai Deren, Laury Mulvey, Trinh T. Minh-ha oraz Aleksandry Juhasz, odnoszącym się do własnego dorobku filmowego, jak i do znacznie szerszej problematyki, związanej z określonymi nurtami artystycznymi i intelektualnymi oraz realiami społeczno-kulturowymi.

W przywołanych tekstach reżyserek przewijają się tematy nawiązujące do czterech głównych zagadnień. Pierwsze dotyczy formy filmowej oraz kina jako medium, instytucji, obszaru kultury popularnej. Drugie – praktyki reżyserskiej kobiet: używanego przez nie warsztatu, stylu i indywidualnych zainteresowań. W trzecim chodzi o związki z feminizmem, postkolonializmem, teorią queer i innymi koncepcjami, które dostarczyły piszącym artystkom kina przydatnych pojęć czy definicji. Natomiast czwarte zagadnienie dotyczy relacji między twórczością kobiet a tradycją kultury wizualnej w jej wymiarze technologicznym i komunikacyjnym, a nie tylko estetycznym.

Małgorzata Radkiewicz całą uwagę poświęca zapiskom kobiet, artykułom, notatkom itp. dotyczącym warsztatu, rozumienia kina i jego możliwości, medium filmowego, przemian dokonujących się w kinie i mającym przełożenie na możliwość wykorzystania medium oraz relacji pomiędzy rzeczywistością społeczno-polityczną a kinem jako formą wypowiedzi. Jej umiejętność wskazania i sproblematyzowania węzłowych punktów tej refleksji pozwala odsłonić nowatorstwo i nieszablonowość zaangażowanych w kino reżyserek, zdolność syntezy zaś umieścić je na szerszej mapie badań nad filmem i mediami.

Małgorzata Radkiewicz swobodnie porusza się w najnowszych ustaleniach i propozycjach badawczych, precyzyjnie wykorzystując je w zaproponowanym przez siebie wywodzie. W książce Refleksje zza kamery. Reżyserki o kinie i formie filmowej łączy wrażliwość teoretyczną z warsztatem historycznym oraz perspektywą genderową, uzupełniając kolejną lukę na mapie badań nad obecnością kobiet w kinie.

— dr hab. Elżbieta Durys, prof. UW

Profesorka Radkiewicz, dzięki swojemu stylowi – precyzyjnemu, czystemu, pozbawionemu akademickiej bełkotliwości – każdorazowo dokonuje zgrabnej syntezy spojrzenia na kino danej reżyserki, zrozumiale przedstawiając nawet skomplikowane postulaty Deren. [...] Arcykapłanki sztuki filmowej, które w kolejnych rozdziałach ożywia Radkiewicz, demonstrują siłę uważności na innych w opozycji do hierarchicznej struktury, siłe kreatywności i wyobraźni przeciwko slepej wierze w logikę; i nie tracą przy tym niczego ze swej inteklektualnej drapieżności.

— recenzja Katarzyny Kebernik, Siła uważności, „Kino”, nr 1/2023

Małgorzata Radkiewicz  filmoznawczyni, pracuje w Instytucie Sztuk Audiowizualnych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zajmuje się kinem współczesnym, problematyką tożsamości kulturowej oraz twórczością kobiet w filmie, fotografii i sztuce. Wyrazem jej zainteresowań są publikacje: W poszukiwaniu sposobu ekspresji. O filmach Jane Campion i Sally Potter (2001), Władczynie spojrzenia. Teoria filmu a praktyka reżyserek i artystek (2010). Ponadto autorka książek: Derek Jarman. Portret indywidualisty (2003), Młode wilki polskiego kina. Kategoria gender a debiuty lat 90. (2006) oraz Oblicza kina queer (2014). W latach 2015-2018 Koordynatorka projektu badawczego Narodowego Centrum Nauki: „Pionierki z kamerą. Kobiety w kinie i fotografii w Galicji 1896-1945”, którego rezultaty zostały opublikowane w szeregu artykułów oraz udostępnione na stronie bloga https://pionierkizkamera.blogspot.com/

Jako stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w roku 2015 prowadziła badania nad obecnością kobiet w polskim kinie w okresie międzywojennym, podsumowane w monografii:  Modernistyki o kinie. Kobiety w polskiej krytyce i publicystyce filmowej 1918-1939 (2016). Wraz z Moniką Talarczyk zredagowała tom (Nie)widzialne kobiety kina (2018), będący zbiorem tekstów poświęconych aktywności kobiet w filmie – w różnych rolach i funkcjach zawodowych. Na łamach amerykańskiego czasopisma filmoznawczego „Camera Obscura” (2021, nr 3) ukazał się jej tekst o Marii Hirszbein – czołowej producentce polskiego kina przedwojennego. Jej teksty poświęcone kinu i fotografii ukazały się na łamach „Kwartalnika Filmowego” „Kultury Współczesnej”, „Przeglądu Kulturoznawczego”, „Kultury Popularnej” i „Zeszytów Artystycznych”.

W ramach Akademii Filmu Awangardowego (Fundacja Okonakino, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Uniwersytet Warszawski) przygotowała wykłady oraz teksty opublikowane w tomie Historie filmu awangardowego. Od dadaizmu do postinternetu (2020, red. Gabriela Sitek, Łukasz Ronduda).

Od 2014 roku współpracuje z Centrum Historii Miejskiej Europy Środkowo-Wschodniej we Lwowie.

Członkini Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami oraz Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego. Zasiada w Radzie Muzeum Fotografii w Krakowie.