Przeciąg. Teksty o sztuce polskiej lat 80.

Lata osiemdziesiąte – okres bojkotu oficjalnego obiegu i poszukiwania miejsc alternatywnych, gorących dyskusji ideologicznych i artystycznych przewartościowań, czas z jednej strony patriotyczno-kościelnego patosu, z drugiej – nieposkromionej i wywrotowej ekspresji. Anda Rottenberg w swej najnowszej książce kreśli wnikliwy obraz dekady. „Przeciąg”, wybór jej tekstów z epoki, jest spojrzeniem na sztukę i życie artystyczne z perspektywy uczestniczki wydarzeń, zaprzyjaźnionej i blisko współpracującej z wówczas debiutującymi, a dziś cenionymi twórcami. Bohaterami książki są m.in. Mirosław Bałka, Krzysztof M. Bednarski, Mikołaj Smoczyński, Leon Tarasewicz i malarze Gruppy - Ryszard Grzyb, Paweł Kowalewski, Jarosław Modzelewski, Włodzimierz Pawlak, Marek Sobczyk i Ryszard Woźniak.

Część tekstów publikowana była w pismach drugiego obiegu, magazynach zagranicznych i katalogach wystaw. Niektóre towarzyszyły w formie powielonego maszynopisu pokazom w mieszkaniach prywatnych i w nielicznych nieobjętych artystycznym bojkotem galeriach. Inne, jak na przykład niewygłoszone wystąpienie, planowane na trzeci dzień Kongresu Kultury Polskiej – 13 grudnia 1981 roku, nigdy nie opuściły szuflady Autorki. Wybór uzupełniają dwa wywiady z Andą Rottenberg: pierwszy przeprowadzony w 1987 roku, drugi – jesienią 2008 roku. Materiał podzielony został na cztery części: Zeitgeist, Postawy, Recenzje oraz Dedykacje. Część pierwsza obejmuje teksty będące refleksją nad sytuacją, w jakiej znaleźli się polscy artyści w latach 80. Są to uwagi pisane post factum, głównie na początku lat 90., a więc z czasowego i mentalnego dystansu. Ujmują one kwestie artystyczne w szerokiej perspektywie politycznej, historycznej i ideologicznej. Część druga dotyczy – bardziej szczegółowo – przemian sztuki, krytyki, a zwłaszcza form życia artystycznego. Na część trzecią składają się recenzje konkretnych wystaw, od tzw. wystawy otwartych drzwi w Zachęcie w 1980 roku przez łódzką „Konstrukcję w procesie” i „Ekspresję lat 80-tych” w sopockim BWA, aż po „Oblicza socrealizmu” w Muzeum Narodowym w Warszawie. W części ostatniej znalazły się teksty poświęcone twórczości konkretnych artystów, często im dedykowane, które w latach 80. towarzyszyły ich wystawom i wystąpieniom.

Anda Rottenberg historyczka i krytyczka sztuki, kuratorka wystaw. Pracowała m.in. w Instytucie Sztuki PAN, kierowała Departamentem Sztuki w MKiS (1990–1991), była dyrektorką Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki (1993–2001), dyrektorką do spraw artystycznych Muzeum Sztuki Nowoczesnej (2006–2008). W latach 1988–1993 była przewodniczącą Sekcji Polskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki AICA, następnie wiceprzewodniczącą Zarządu Głównego Stowarzyszenia (1994–2000). Inicjatorka powstania Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, którego Radzie Programowej następnie przewodniczyła. Kieruje działem kultury miesięcznika „Vogue” i prowadzi cykliczną audycję Andymateria w Radiu TOK FM. Autorka licznych publikacji o sztuce i książek, m.in. Sztuka w Polsce 1945–2005 (2005, 2020), Przeciąg. Teksty o sztuce polskiej lat 80. (2009), Proszę bardzo (2009), wywiad rzeka Rottenberg. Już trudno (2014), dzienniki: Berlińska depresja (2017) i Lista (2019).