Historie filmu awangardowego. Od dadaizmu do postinternetu

Kompleksowe ujęcie głównych nurtów awangardy filmowej, które ukształtowały historię kina i miały zasadniczy wpływ na historię sztuki – od lat 20. XX wieku do początków XXI wieku.

Znakomici znawcy i znakomite badaczki kina oraz sztuk wizualnych poruszają się w książce po rozległym terytorium: od dadaistów i surrealistów po kino-sztukę i postinternet. Najchętniej – po jego obrzeżach, pisząc, czasem po raz pierwszy tak obszernie na gruncie polskim, o zapomnianych pionierkach kina Wielkiej Awangardy, wczesnej awangardzie amerykańskiej, kinie letrystycznym, sytuacjonistycznym czy queerowym, czarnym feminizmie, perspektywie postkolonialnej czy o kinie jako narzędziu krytyki obrazów kształtujących zbiorową świadomość wizualną. 

Celem książki jest nie tylko przyznanie należnego statusu pionierskiej twórczości kobiet, ale też spojrzenie na to, jak w historii marginalizowano ich znaczenie. Autorzy pokazują, że wypracowane na gruncie awangardy środki pozwoliły realizować prace o rewolucyjnym znaczeniu dla historii kina, sztuki i emancypacji kobiet.  

„Historie filmu awangardowego” z podtytułem „Od dadaizmu do postinternetu” to książka napisana przez wielu autorów. Z mnogością podjętych tematów koresponduje różnorodność punktów widzenia i poetyk wypowiedzi. Prezentują one awangardę jako nurt zmieniający się dynamicznie, z wzrastającą intensywnością, zgodnie z etymologią terminu wyprzedzający swój czas oraz dzisiejsze kino. Zarazem jednak współczesna awangarda rewitalizuje i uruchamia swoją własną  tradycję sięgającą lat 20. XX wieku, czasu tak zwanej Wielkiej Awangardy, a może i dalej, jeśli uwzględnić pierwsze próby tego rodzaju. Autorzy próbują odpowiedzieć na pytanie, co dziś nazywamy awangardą i tym samym ukazać ten fenomen w całej jego złożoności, biorąc pod uwagę różne jego odgałęzienia, odmiany, nurty i tendencje.  

— prof. dr hab. Alicja Helman

Łukasz Ronduda historyk sztuki, kurator, reżyser, dr hab. Kurator w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Autor książek: Strategie subwersywne w sztukach medialnych (2006), Polska sztuka lat 70. Awangarda (2009), Warpechowski, Konieczny, Uklański, Bodzianowski. Warpechowski, Dawicki (2011). Redaktor publikacji, m.in. KwieKulik (z Georgiem Schoolhammerem, 2013), Oskar Hansen: Opening Modernism (z Aleksandrą Kędziorek, 2014), Kino-Sztuka, zwrot kinematograficzny w polskiej sztuce współczesnej (z Jakubem Majmurkiem, 2016) oraz Warsztat Formy Filmowej (z Mariką Kuźmicz, 2017). W 2011 opublikował powieść W połowie puste napisaną wspólnie z Łukaszem Gorczycą. Reżyser filmów fabularnych: Performer (2015) i Serce miłości (2017). Profesor na Wydziale Zarządzania Kulturą Wizualną Akademii Sztuki Pięknych w Warszawie.

Gabriela Sitek absolwentka studiów doktoranckich w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dyrektorka ds. edukacji i rozwoju Festiwalu Filmowego Millennium Docs Against Gravity. Selekcjonerka festiwalu, kuratorka programów edukacyjnych („Akademii filmu awangardowego” z Łukaszem Rondudą). Członkini kolektywu Home Movie Day Warszawa. Zajmuje się problematyką dotyczącą kina found footage, kina kobiet, kwestii reprezentacji nieuprzywilejowanych grup i pamięci. Publikowała teksty m.in. w „Kwartalniku Filmowym”, „Ekranach” i „Pleografie”.

Twórczynie i twórcy, o których mowa w książce: René Clair, Luisa Buñuel, Alberto Cavalcanti, Walter Ruttmann, Dziga  Wiertow, Germaine Dulac, Claude Cahun, Marcel Moore, Paul Strand, Charles Sheeler, Francis Bruguière, Harry Smith, Maya Deren, Marie Menken, Jonas Mekas, Stan Brakhage, Kenneth Anger, Jack Smith, Andy Warhol, David Wojnarowicz, Carolee Schneemann, Barbara Rubin, Tony Conrad, artyści Fluxusu, Guy Debord, René Viénet, Yvonne Rainer, Abigail Child, Su Friedrich, Hollis Frampton, James Benning, Barbara Hammer, Peter Kubelka, VALIE EXPORT, Warsztat Formy Filmowej, Natalia LL, Ewa Partum, Jolanta Marcolla, Teresa Tyszkiewicz, Chris Marker, Julie Dash, Cheryl Dunye, Kara Walker, Harun Farocki, Black Audio Film Collective, Derek Jarman, Bill Viola, Anna Baumgart, Zuzanna Janin. 

Książka współfinansowana przez m.st. Warszawa i Stowarzyszenie Autorów ZAiKS.