Sztuka, feminizm i rewolucje w Ukrainie XXI wieku

Frapujące studium zwrotu obywatelskiego, który dokonał się w Ukrainie na początku XXI wieku. W centrum swojej analizy autorka stawia działalność ruchów kobiecych i kolektywów artystycznych, które nie tylko współtworzyły kolejne zrywy – pomarańczową rewolucję i rewolucję godności – ale także przyczyniły się do wypracowania nowego języka feministycznej emancypacji. Szczególną uwagę poświęca kulturowym napięciom dotyczącym symboliki religijnej i narodowej, stosunku do postradzieckiego dziedzictwa oraz kwestii wolności seksualnej.

Dzięki zastosowaniu metodologii badań postkolonialnych i wpisaniu omawianych zjawisk w szeroki kontekst historyczny Jessice Zychowicz udaje się wydobyć to, co najbardziej oryginalne w sztuce ukraińskich artystek i kolektywów, bez nakładania na ich pracę zachodnich klisz. Autorka przez kilka lat mieszkała w Ukrainie – także podczas rewolucji godności – co znalazło wyraz nie tylko w jej wnikliwej analizie performansów i dzieł (przede wszystkim takich grup, jak Femen, Feministyczna Ofensywa, VCRC, ChudRada i REP, oraz artystek, jak Jewhenija Bielorusiec, Alewtyna Kachidze i Włada Rałko), ale także nadało tej książce specjalny, osobisty ton.

Ściana wycinków prasowych w siedzibie Femenu, Kijów 2011, fot. Jessica Zychowicz

Można zaryzykować stwierdzenie, że artystki opisywane przez Zychowicz, które weszły na scenę artystyczną w czasie Euromajdanu, stały się forpocztą negocjacji znaczeń i symboli kluczowych dla społeczeństwa obywatelskiego - wykazywały się troską o kobiety romskie, dbały o niewykluczanie z narracji o narodzie osób z okupowanych terytoriów, wprowadzały do debaty publicznej kwestie wolności cielesnej i prawa o samostanowieniu.

— ze wstępu Natalii Sielewicz

Opisane w tej książce pokolenie kobiet, intelektualistek, to moje rówieśniczki. Dlatego tekst pozostaje wciąż nieukończony: stanowi żywe archiwum, wspólny eksperyment z innymi piszącymi najnowszą historię trwającej rewolucji.

— z epilogu Jessiki Zychowicz

Polska edycja książki “Superfluous Women: Art, Feminism, and Revolution in Twenty-First-Century Ukraine” (University of Toronto Press, 2020), za którą autorka otrzymała w 2022 roku honorowe wyróżnienie MLA Aldo and Jeanne Scaglione Prize. Przekład: Aleksandra Paszkowska

Jessica Zychowicz – amerykańska badaczka, kuratorka wystaw, autorka tekstów i nagradzanych książek, ostatnio wydała pracę zbiorową Freedom Taking Place: War, Women, and Culture at the Intersection of Ukraine, Poland and Belarus (2023). Działa w międzynarodowym środowisku akademickim i artystycznym. Tytuł doktora uzyskała na Uniwersytecie Michigan, wykładała w Akademii Kijowsko-Mohylańskiej (jako stypendystka Fulbrighta), a także gościnnie m.in. na uniwersytetach w Toronto, Uppsali i Albercie. Obecnie jest dyrektorką kijowskiego biura Instytutu Edukacji Międzynarodowej (IIE) i programu Fulbright Ukraina. Od 2022 roku mieszka w Warszawie. Więcej informacji można znaleźć na stronie www.jes-zychowicz.com.